11669
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU KANUNU
Kanun Numarası : 6332
Kabul Tarihi : 21/6/2012
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 30/6/2012 Sayı : 28339
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 52
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi
konusunda çalışmalar yapmak üzere Türkiye İnsan Hakları Kurumunun kurulması ile teşkilat,
görev ve yetkilerine ilişkin esasları düzenlemektir.
Tanımlar
MADDE 2 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Kurum: Türkiye İnsan Hakları Kurumunu,
b) Kurul: İnsan Hakları Kurulunu,
c) Başkan: Kurum ve Kurul Başkanını,
ifade eder.
Kuruluş ve statü
MADDE 3 – (1) Bu Kanunla ve ilgili diğer mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek
ve yetkileri kullanmak üzere, kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip ve özel
bütçeli, Türkiye İnsan Hakları Kurumu kurulmuştur.
(2) Kurum Başbakanlıkla ilişkilidir.
(3) Kurumun merkezi Ankara’dadır. Kurum yurt içinde ve sayısı ikiyi geçmemek üzere
yurt dışında büro açabilir.
(4) Kurum, bu Kanunla ve diğer mevzuatla verilen görev ve yetkilerini kendi sorumluluğu
altında, bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Görev alanına giren konularla ilgili olarak
hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Kurula emir ve talimat veremez, tavsiye ve telkinde
bulunamaz.
(5) Kurum, faaliyetleri hakkında kamuoyunu bilgilendirir.
Görevler ve yetkiler
MADDE 4 – (1) Kurum, insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine ve ihlallerin
önlenmesine yönelik çalışmalar yapmak; işkence ve kötü muamele ile mücadele etmek; şikâyet
ve başvuruları incelemek ve bunların sonuçlarını takip etmek; sorunların çözüme kavuşturulması
doğrultusunda girişimlerde bulunmak; bu amaçla eğitim faaliyetlerini yürütmek; insan hakları
alanındaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek amacıyla araştırma ve incelemeler yapmakla
görevli ve yetkilidir.
11670
(2) Kurum, bu Kanun ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma, ziyaret ve
başvuruları inceleme görevi esnasında bir suçun işlendiğini öğrenmesi hâlinde, genel hükümlere
göre işlem yapılabilmesi için gerekli gördüğünde ihbar veya şikâyette bulunabilir.
İnsan Hakları Kurulu
MADDE 5 – (1) İnsan Hakları Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul, biri Başkan, biri
İkinci Başkan olmak üzere onbir üyeden oluşur.
(2) Kurula Başkan ve üye olabilmek için;
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
b) Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
c) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen
süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis
cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu
düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni
kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan
kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak,
ç) Askerlik ile ilişiği bulunmamak,
d) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53 üncü maddesi
hükümleri saklı kalmak kaydı ile görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı
bulunmamak,
e) Üyelik başvurusu yaptığı tarih itibarıyla herhangi bir siyasi partinin yönetim ve
denetim organlarında görevli veya yetkili bulunmamak,
f) En az lisans düzeyinde yükseköğrenim yapmış olmak,
gerekir.
(3) İkinci fıkrada belirtilen nitelikleri taşıyanlardan Kurul üyesi olmak isteyenler bu
taleplerini yazılı olarak Kuruma iletirler. İnsan hakları alanında çalışmalar yapan; sivil toplum
kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, görsel veya
yazılı basın mensupları ve alan uzmanları da Kurul üyesi olabilecek nitelikteki kimseleri yazılı
olarak teklif edebilirler. Kurum, üye olma niteliklerine sahip olanları ilgisine göre
Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına ve baro başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine bildirir.
(4) a) İki üye insan hakları alanında temayüz etmiş kişiler arasından Cumhurbaşkanı
tarafından seçilir.
b) Yedi üye insan hakları alanında temayüz etmiş kişiler arasından Bakanlar Kurulu
tarafından seçilir.
c) Bir üye üniversitelerin hukuk ve siyasal bilgiler fakültelerinde insan hakları alanında
temayüz etmiş öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilir.
11671
ç) Bir üye en az 10 yıl avukatlık yapmış ve insan hakları alanında temayüz etmiş
avukatlar arasından baro başkanları tarafından seçilir. Kurum tarafından adayların bildirildiği
tarihten itibaren on gün içinde Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı tarafından belirlenen yer ve
zamanda baro başkanları tarafından seçim yapılır. Her bir baro başkanının bir oy kullanabileceği
bu seçimde, en fazla oy alan aday üye seçilmiş sayılır.
(5) Başkan ve İkinci Başkan, Kurul üyeleri tarafından seçilir.
(6) Kurul üyesi seçimlerinde, insan hakları alanında çalışmalar yapan; sivil toplum
kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, görsel veya
yazılı basın mensupları ve uzmanların çoğulcu bir şekilde temsiline özen gösterilir.
(7) Başkan ve üyelerin görev süresi dört yıldır. Süresi bitenler en fazla bir dönem daha
yeniden seçilebilir.
(8) Başkan ve üyelerin görev sürelerinin sona ereceği tarihten en geç iki ay önce durum,
Kurum tarafından uygun iletişim araçlarıyla kamuoyuna duyurulur. Duyuruyu takip eden bir ay
içinde ikinci fıkrada belirtilen şartları taşıyanların başvuruları, Kurum tarafından
Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına ve baro başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine iletilir.
Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Yükseköğretim Kurulu ve baro başkanları tarafından üye
olarak seçilenler, yerlerine seçildikleri kişilerin üyeliklerinin sona ermesini takiben göreve başlar.
(9) Başkan ve üyelerin görev süreleri dolmadan görevlerinin herhangi bir sebeple sona
ermesi durumunda, sona erme tarihinden itibaren en fazla bir hafta içinde durum, Kurum
tarafından kamuoyuna duyurulur ve duyuruyu takip eden onbeş gün içinde ikinci fıkrada
belirtilen şartları taşıyanların başvuruları, Kurum tarafından Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar
Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına ve baro
başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine iletilir. Bu şekilde seçilenler,
yerlerine seçildikleri kişilerin kalan süresini tamamlar ve bunlardan iki yıl veya daha az süreyle
görev yapanların bu görevleri seçilme dönemi olarak değerlendirilmez.
(10) Kamu görevlisi iken Kurul Başkanlığına ve İkinci Başkanlığa seçilenlerin önceki
kurumları ve görevleriyle ilişikleri sona erer. Bunlar, memuriyete giriş şartlarını kaybetmemeleri
kaydıyla, hâkimler ve savcılar dâhil, görev sürelerinin sona ermesi veya görevden ayrılma
isteğinde bulunmaları ve otuz gün içinde önceki kurumlarına başvurmaları durumunda, atamaya
yetkili makam tarafından başvuru tarihinden itibaren en geç bir ay içinde mükteseplerine uygun
kadrolara atanır. Görevin sona erdiği tarihten atama yapılıncaya kadar, almakta oldukları aylık
ücret ile sosyal hak ve yardımların Kurum tarafından ödenmesine devam olunur. Bunların
Kurumda geçirdiği süreler, özlük ve diğer hakları açısından önceki kurum veya kuruluşlarında
geçirilmiş sayılır.
Üyelik teminatı
MADDE 6 – (1) Kurul Başkanı, İkinci Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir
nedenle görevlerine son verilemez. Ancak, seçilmeleri için gerekli şartları taşımadıkları ya da
kaybettikleri Kurulca tespit edilen Başkan ve üyelerin görevlerine Bakanlar Kurulunca son verilir.
Kurul tutanak ve kararlarını süresi içinde imzalamayan veya karşı oy gerekçesini süresi içinde
yazılı olarak bildirmeyen Başkan ve üyelerin üyeliklerine de aynı usul çerçevesinde son verilir.
11672
(2) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâlleri dışında, münhasıran insan
haklarının korunması ve geliştirilmesine ilişkin görevleriyle ilgili olarak suç işlediği ileri sürülen
Başkan, İkinci Başkan ve üyeler yakalanamaz, üstleri ve konutları aranamaz, sorguya çekilemez.
Ancak, durum Başbakanlığa derhâl bildirilir. Bu fıkra hükümlerine aykırı hareket eden kolluk
kuvvetleri amir ve memurları hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcılığı tarafından genel
hükümlere göre doğrudan doğruya soruşturma ve kovuşturma yapılır.
(3) Kurul tarafından kabul edilebilir mazereti olmaksızın bir takvim yılı içinde toplam üç
Kurul toplantısına katılmayan; ağır hastalık veya engellilik nedeniyle iş göremeyecekleri sağlık
kurulu raporuyla tespit edilen; görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlardan dolayı haklarında
verilen mahkûmiyet kararı kesinleşen; geçici iş göremezlik hâli üç aydan fazla süren veya üç
aydan fazla hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm edilip de cezasının infazına fiilen başlanan
üyelerin üyelikleri düşer.(1)
Kurulun görev ve yetkileri
MADDE 7 – (1) Kurul, bu Kanun ve diğer mevzuatta belirtilen görevler yanında
aşağıdaki görevleri yapar ve yetkileri kullanır:
a) Kanunla verilen görevler kapsamında Kurumun faaliyet alanını ve görev önceliklerini
belirlemek.
b) Kurumla ve Kurumun görev alanıyla ilgili düzenlemeler yapılmasına yönelik kararlar
almak.
c) Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasını
izlemek. Bu sözleşmeler tarafından kurulan inceleme, izleme ve denetleme mekanizmalarına
Devletin sunmakla yükümlü olduğu raporların hazırlanması sürecinde, ilgili sivil toplum
kuruluşlarından da yararlanmak suretiyle görüş bildirmek; bu raporların sunulacağı uluslararası
toplantılara, temsilci göndererek katılmak.
ç) Kurumun diğer ülkelerin ulusal ya da uluslararası düzeyde faaliyet gösteren benzeri
işleve sahip kurumlarıyla ikili ve çok taraflı ilişkiler kurmasına karar vermek. Birleşmiş Milletler
ve bölgesel insan hakları kuruluşlarıyla iş birliği yapmak ve ortak faaliyetlerde bulunulmasına
karar vermek.
d) Gerek gördüğünde Kurumun kendi alanında çalışan uluslararası kuruluşlara üye
olmasına veya bu kuruluşlarda Türkiye’nin temsil edilmesine karar vermek.
e) İnsan hakları alanındaki sorunlar, gelişmeler ile kamu kurum ve kuruluşlarının bu
alandaki performanslarını değerlendiren yıllık raporlar hazırlamak, bunları yayımlamak ve ilgili
kişi ve kuruluşlara dağıtmak. Düzenli yıllık raporlar dışında, gerek görüldüğünde insan hakları
alanına ilişkin özel raporlar yayımlamak.
f) Gerektiğinde üç üyeden müteşekkil heyetler ile özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da
koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere ziyaretler gerçekleştirmek.
g) Kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte, insan haklarının
geliştirilmesini teşvik eden ve hak ihlallerinin giderilmesini hedefleyen kampanya ve programlar
yürütmek.
_____________________
(1)25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesi ile bu fıkrada yer alan “sakatlık” ibaresi
“engellilik” şeklinde değiştirilmiştir.
11673
ğ) Kurum tarafından insan hakları alanında yapılan inceleme ve araştırmaları, hazırlanan
raporları ve benzeri çalışmaları karara bağlamak.
h) Kurumun stratejik planı ve performans programları ile amaç ve hedeflerine uygun
olarak hazırlanan bütçe teklifini görüşmek ve karara bağlamak.
ı) Kurumun performansını ve mali durumunu gösteren raporları onaylamak.
i) Taşınmaz alımı, satımı ve kiralanması konularındaki önerileri görüşüp karara
bağlamak.
Kurulun çalışma esasları
MADDE 8 – (1) Kurul, en az ayda bir defa olmak üzere gerekli hâllerde toplanır.
Toplantıları Başkan yönetir. Başkanın dışında en az beş üyenin birlikte talep etmesi hâlinde
Kurul, Başkan tarafından beş gün içinde toplanmak üzere derhâl olağanüstü toplantıya çağrılır.
(2) Toplantı gündemi Başkan, yokluğunda İkinci Başkan tarafından hazırlanarak,
toplantıdan en az üç gün önce Kurul üyelerine bildirilir. Gündeme yeni madde eklenebilmesi için
toplantıda üyelerden birinin öneride bulunması ve önerilen maddenin Kurul tarafından kabul
edilmesi gerekir.
(3) Kurul, en az yedi üyenin hazır bulunması ile toplanır ve en az altı üyenin aynı yöndeki
oyuyla karar alır. Kararlarda çekimser oy kullanılamaz.
(4) Kurul kararları tutanakla tespit edilir ve karar tutanağı toplantı esnasında veya en geç
toplantıyı izleyen beş iş günü içinde toplantıya katılan tüm üyeler tarafından imzalanır. Kurul
kararları, alındığı toplantı tarihinden itibaren en geç onbeş iş günü içinde gerekçeleri ve varsa
karşı oy gerekçeleri ile birlikte tekemmül ettirilir. Gerektiğinde, Kurul tarafından bu süre
uzatılabilir.
(5) Başkan ve üyeler kendileri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye
kadar kan ve ikinci derece dâhil ikinci dereceye kadar kayın hısımlarıyla ilgili veya kişisel
menfaat ilişkisi içinde oldukları konularda müzakere ve oylamaya katılamaz. Bu durum karar
metninde ayrıca belirtilir.
(6) Aksi kararlaştırılmadıkça Kurulun toplantılarındaki müzakereler gizlidir.
(7) İhtiyaç duyulması hâlinde görüşlerinden yararlanılmak üzere ilgili kişiler Kurul
toplantısına davet edilebilir. Ancak, Kurul kararları toplantıya dışarıdan katılanların yanında
alınamaz.
(8) Kurul kararları, tekemmül etmesinden itibaren en geç beş iş günü içinde ilgili kişi,
kurum ve kuruluşlara gönderilir.
(9) Kurul, gerekli gördüğü durumlarda kararlarını, kişisel verilerin gizliliği ilkesine bağlı
olarak uygun vasıtalarla kamuoyuna duyurabilir.
(10) Başkanın izin, hastalık, görevde bulunmadığı diğer hâller ile hangi nedenle olursa
olsun görevinin sona ermesi durumunda İkinci Başkan, Başkana vekâlet eder.
(11) Kurul üyeleri ile Kurum personelinin uyacakları mesleki ve etik ilkeler ile Kurulun
çalışma usul ve esaslarına ilişkin diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir.
11674
Teşkilat
MADDE 9 – (1) Kurumun teşkilatı Kurul ve Başkanlıktan oluşur. Başkanlık; Başkan
Yardımcısı, hizmet birimleri ve çalışma gruplarından oluşur. Başkanlık, Kurul kararlarını
uygulamakla ve diğer konularda Başkana ve Kurula yardımcı olmakla görevlidir.
(2) Kurum görevlerinin gerektirdiği asli ve sürekli hizmetler Başkan, İkinci Başkan,
Başkan Yardımcısı ile insan hakları uzmanları ve uzman yardımcıları tarafından yürütülür.
Başkan
MADDE 10 – (1) Başkan, Kurumun en üst amiri olup, Kurum hizmetlerini mevzuata,
Kurumun amaç ve politikalarına, stratejik planına, performans programına ve hizmet kalite
standartlarına uygun olarak düzenler, yürütür ve hizmet birimleri arasında koordinasyonu sağlar.
Başkan, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Bu sorumluluk, Kurum
çalışmalarının düzenlenmesi, yürütülmesi, denetlenmesi, değerlendirilmesi ve gerektiğinde
kamuoyuna duyurulması görev ve yetkilerini kapsar.
(2) Başkanın görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek ve toplantıları yönetmek.
b) Kurul kararlarının tebliğini ve Kurulca gerekli görülenlerin kamuoyuna duyurulmasını
sağlamak ve uygulanmalarını izlemek.
c) Kurum personelini atamak.
ç) Hizmet birimlerinden gelen önerilere son şeklini vererek Kurula sunmak.
d) Kurumun stratejik planını, performans programını hazırlamak, amaç ve hedeflerini,
hizmet kalite standartlarını belirlemek, insan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak.
e) Belirlenen stratejilere, yıllık amaç ve hedeflere uygun olarak Kurumun yıllık bütçesi ile
mali tablolarını hazırlamak.
f) Kamu kurum ve kuruluşları için, insan haklarına aykırı uygulamaların giderilmesine
yönelik rehberler hazırlamak ve bunların uygulamaya geçirilip geçirilmediğini izlemek.
g) Kurul ile Kurumun ve hizmet birimlerinin uyumlu, verimli, disiplinli ve düzenli bir
biçimde çalışması amacıyla koordinasyonu sağlamak, bunlar arasında çıkabilecek görev ve yetki
sorunlarını çözmek.
ğ) Yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, yıllık amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine
göre faaliyetlerin değerlendirmesini yapmak ve bunları Kurula sunmak.
h) Kurumun diğer kuruluşlarla ilişkilerini yürütmek ve Kurumu temsil etmek.
ı) Kurum Başkanı adına imzaya yetkili personelin görev ve yetki alanını belirlemek.
i) Kurumun yönetim ve işleyişine ilişkin diğer görevleri yerine getirmek.
(3) Başkan, Kuruma ilişkin görevlerinde yardımcı olmak üzere bir Başkan Yardımcısı
atayabilir. Başkan Yardımcısı olarak atanacaklarda;
a) Hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme ve uluslararası ilişkiler alanında en az dört yıllık
lisans eğitimi veren ve bunların dışında yönetmelikle belirlenen fakültelerden veya bunlara
denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt dışındaki yükseköğretim
kurumlarından mezun olma,
b) Devlet memuriyetinde en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip olma,
11675
c) 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (1), (4), (5), (6)
ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen nitelikleri taşıma,
şartları aranır. Başkan Yardımcısının görev süresi dört yıldır. Görevleri sona erenler
yeniden görevlendirilebilir. Başkanın görev süresinin herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde
Başkan Yardımcısının görevi de sona erer. Başkan Yardımcılığına atananlar, hâkimler ve savcılar
dâhil, görevlerinin sona ermesi durumunda, eski kurum veya kuruluşlarına başvurmaları hâlinde
atamaya yetkili makamlar tarafından en geç bir ay içerisinde mükteseplerine uygun bir kadroya
atanır; başvurdukları tarihten atandıkları tarihe kadar Kurumdaki mali, sosyal ve özlük
haklarından yararlanmaya ve aylıklarını almaya devam eder. Bunların Kurumda geçirdiği süreler
özlük ve diğer hakları açısından önceki kurum veya kuruluşlarında geçirilmiş sayılır.
(4) Başkan; sınırlarını yazılı olarak açıkça belirlemek şartıyla, Kurula ilişkin olmayan
görev ve yetkilerinden bir bölümünü Başkan Yardımcısına devredebilir. Yetki devri, uygun
araçlarla ilgililere duyurulur.
Hizmet birimleri
MADDE 11 – (1) Kurumun hizmet birimleri ile görev ve yetkileri şunlardır:
a) İhlal İddialarını İnceleme Birimi;
1) Her türlü insan hakları ihlali iddialarını başvuru üzerine veya resen incelemek,
araştırmak, değerlendirmek; bunların sonuçlarını ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara bildirmek ve
takip etmek, sorumlu bulunanlar hakkında yasal işlemlerin başlatılması için girişimde bulunmak.
b) İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Birimi;
1) İşkencenin ve diğer zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da cezaların
önlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak.
2) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları
yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin raporları
ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna
açıklamak; ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları
ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları
incelemek ve değerlendirmek. Kamu kurum ve kuruluşları ile görevliler, bu tür ziyaretler
sebebiyle gerekli yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır.
c) Hukuk Birimi;
1) İnsan hakları ile ilgili mevzuat taslakları, mevzuat, uygulamalar ve diğer hukuki
konular hakkında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara veya kamuoyuna talep üzerine veya resen görüş
bildirmek ve tavsiyelerde bulunmak.
2) 26/9/2011 tarihli ve 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel
Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname
hükümlerine göre hukuk birimlerine verilen görevleri yapmak.
3) Yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlarla görev alanıyla ilgili konularda iş birliği
yapmak.
4) İnsan hakları ihlali tespiti yapan yargı kararlarının idare tarafından gereği gibi
uygulanmasını takip etmek.
11676
ç) Eğitim Birimi;
1) İnsan hakları bilincinin yaygınlaştırılması için çalışmak; bu amaçla ilgili kişi, kurum ve
kuruluşlarla iş birliği yapmak, görüş bildirmek ve tavsiyelerde bulunmak.
2) Milli Eğitim Bakanlığı müfredatında bulunan insan hakları ile ilgili bölümlerin
hazırlanmasına; Yükseköğretim Kurulunun koordinesinde üniversitelerin insan hakları
bölümlerinin kurulmasına ve müfredatının belirlenmesine katkıda bulunmak.
3) Kamu kurum ve kuruluşlarının meslek öncesi ve meslek içi insan hakları eğitimlerine
yönelik olarak çalışmalarda bulunmak.
4) İstekleri hâlinde kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlara yönelik insan hakları
konulu eğitim programları düzenlemek.
d) Dış İlişkiler ve Proje Birimi;
1) Kurumun dış ilişkilerine yönelik faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek.
2) İnsan haklarıyla ilgili proje hazırlamak ve yürütmek.
e) Medya ve Halkla İlişkiler Birimi;
1) Medya ile olan ilişkileri düzenlemek ve medyayı takip etmek.
2) Halkla ilişkiler politikasını düzenlemek ve yürütmek.
3) Bu Kanunla ve diğer mevzuatla Kuruma verilen görevlerin ifasına yönelik çalışmaların
sonuçlarını ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Başkanın gerekli görmesi durumunda kamuoyuna
açıklamak.
f) Bilgi ve Dokümantasyon Birimi;
1) İnsan hakları konularında veri tabanı ve dokümantasyon merkezi oluşturmak.
2) Bilgi teknolojileri alanında çalışmalarda bulunmak.
g) Strateji Geliştirme Birimi;
1) 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 22/12/2005
tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 15 inci maddesi ve diğer mevzuatla strateji geliştirme ve mali
hizmetler birimlerine verilen görevleri yapmak.
ğ) İnsan Kaynakları ve Destek Birimi;
1) Kurumun personel politikasını belirlemek, personelin eğitimi konularında çalışmalar
yapmak ve özlük işlemlerini yürütmek.
2) Kurumun idari, mali ve sosyal hizmetlerini yürütmek.
3) Sivil savunma ve seferberlik hizmetlerini yürütmek.
(2) Birinci fıkrada belirtilen birimler Başkan tarafından belirlenen insan hakları
uzmanlarının eşgüdümünde faaliyet gösterir. Hukuk Biriminin eşgüdümünü yürütecek insan
hakları uzmanının avukatlık stajını tamamlamış olması gerekir.
(3) Başkanın onayı ile Kurum personelinden çalışma grupları oluşturulabilir. Gruplar,
Başkan tarafından görevlendirilecek personelin eşgüdümünde faaliyet gösterir.
(4) Kurum, görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere kamu
kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve konu ile ilgili uzmanların katılımı ile geçici ve
sürekli kurullar oluşturabilir.
11677
(5) Büroların kurulmasına veya kaldırılmasına, Kurumun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu
yetkilidir. Büroların görev ve yetkilerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Kurul
tarafından belirlenir.
Başvurular
MADDE 12 – (1) İnsan hakları ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan her gerçek
ve tüzel kişi Kuruma başvurabilir. Bu hakkın etkin bir şekilde kullanılmasına hiçbir surette engel
olunamaz.
(2) Başvurulara ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
İnceleme, araştırma ve ziyaretler
MADDE 13 – (1) Bu Kanun ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma,
ziyaret ve rapor hazırlama görevleri ile diğer görevler, insan hakları uzman ve uzman yardımcıları
ile diğer görevliler tarafından yapılır. Bunlar, Başkanın yetkilendirmesi hâlinde, tüm kamu kurum
ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerden ilgili bilgi ve belgeleri istemeye, incelemeye ve
bunların örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, özgürlüğünden mahrum
bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerleri ziyaret etmeye, buralarda
inceleme yapmaya ve gerekli tutanakları düzenlemeye yetkilidir. Kamu kurum ve kuruluşları ile
diğer gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun taleplerini gecikmeksizin yerine getirmek zorundadırlar.
(2) Kurumun görev ve yetki alanına giren konularda yerinde inceleme ve araştırma
yapmak üzere, Başkanın belirleyeceği Kurum personelinin başkanlığında, ilgili kurum ve
kuruluşların temsilcilerinin ve kişilerin katılımıyla heyet oluşturulabilir. Heyette görev alacak
kamu kurum ve kuruluşları temsilcileri kendi kurum ve kuruluşlarınca, diğer kişiler ise Başkan
tarafından belirlenir. Heyetler tarafından yapılan inceleme ve araştırma sonuçları Kurum
tarafından bir rapor hâline getirilir. Heyetlerin giderleri Kurum bütçesinden karşılanır.
Düzenli istişareler
MADDE 14 – (1) Kurum, insan hakları sorunlarını tartışmak ve insan hakları konularında
bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum
kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, yükseköğretim kurumları, basın-yayın
kuruluşları, araştırmacılar ve ilgili diğer kişi, kurum ve kuruluşlarla en az üç ayda bir düzenli
istişareler gerçekleştirir.
(2) Kurum, 4 üncü maddede sayılan görev ve yetkilere ilişkin olarak Türkiye Büyük
Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunu yılda en az bir defa bilgilendirir.
Personel ve özlük haklarına ilişkin hükümler
MADDE 15 – (1) Kurum personeli, 657 sayılı Kanuna tabidir. Başkan tarafından
birimlerin eşgüdümü için görevlendirilecek insan hakları uzmanlarına kadroları için öngörülen
ücret göstergesi yüzde on artırımlı olarak ödenir.
11678
(2) Başkan, İkinci Başkan ve Başkan Yardımcısının sosyal güvenlik hak ve
yükümlülükleri, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununun geçici 4 üncü maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 5510 sayılı Kanun
hükümlerine göre tespit olunur. Ancak, sigorta primine veya emeklilik keseneğine esas alınacak
aylık ücret ile emekli aylığının hesabında, Başkan ve İkinci Başkan için Başbakanlık genel
müdürleri, Başkan Yardımcısı için genel müdür yardımcıları için tespit edilen ek gösterge ve
makam tazminatı ile temsil veya görev tazminatı ve diğer ödeme unsurları dikkate alınır. Bu
görevlerde geçirilen süreler makam tazminatı veya yüksek hâkimlik tazminatı ödenmesini
gerektiren görevlerde geçmiş sayılır.
(3) Başkana, Başbakanlık genel müdürlerine mali haklar kapsamında fiilen yapılmakta
olan her türlü ödemeler toplamı tutarında aylık ücret ödenir. İkinci Başkana ise Başkan için
belirlenen ücretin yüzde doksanbeşi tutarında aynı usul ve esaslara göre ödeme yapılır.
Başbakanlık genel müdürlerine ödenenlerden, vergi ve diğer yasal kesintilere tabi olmayanlar bu
maddeye göre yapılacak ödemelerde de vergi ve diğer yasal kesintilere tabi olmaz. 657 sayılı
Kanun ve diğer ilgili mevzuat uyarınca Başbakanlık genel müdürlerinin yararlanmış olduğu
sosyal hak ve yardımlardan, Başkan ve İkinci Başkan da aynı usul ve esaslar çerçevesinde
yararlanırlar. Kurul üyelerine, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri saklı
kalmak kaydıyla, fiilen görev yaptıkları her gün için, uhdesinde kamu görevi bulunanlara (6.000),
uhdesinde kamu görevi bulunmayanlara (7.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile
çarpımı sonucu bulunacak miktarda huzur hakkı ödenir. Bu ödemeden damga vergisi hariç
herhangi bir kesinti yapılmaz. Bir ayda fiilen görev yapılan gün sayısının üçü aşması hâlinde,
aşan günler için huzur hakkı ödenmez.
(4) Kurumda, özel bilgi ve ihtisası gerektiren işlerde, Kurumun faaliyet alanına ilişkin
konularda en az on yıl mesleki tecrübesi bulunanlar ile doktor unvan ve derecesini alanlar
arasından, 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre sözleşmeli personel
çalıştırılabilir. Bu personele ödenecek ücretlerin net tutarı, birinci dereceli insan hakları uzmanına
ödenen net tutarı aşamaz. Bu fıkra uyarınca çalıştırılacakların sayısı, Kurumda fiilen çalışan insan
hakları uzmanı ve uzman yardımcısı sayısının yüzde onunu geçemez.
(5) Başkan ve üyeler 5237 sayılı Kanun açısından kamu görevlileri gibi yargılanır.
2/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında
Kanun uyarınca Başkan ve üyeler için soruşturma izinleri Başbakan tarafından verilir. Soruşturma
izni verilmesi veya verilmemesine ilişkin kararlara karşı yapılan itirazlar, Danıştay tarafından
karara bağlanır.
11679
İnsan hakları uzmanları ve uzman yardımcıları
MADDE 16 – (1) Kurumda, İnsan Hakları Uzman Yardımcılığına atanabilmek için, 657
sayılı Kanunun 48 inci maddesinde sayılan şartlara ek olarak en az dört yıllık lisans eğitimi veren
yurt içi veya denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt dışındaki
yükseköğretim kurumlarından mezun olma şartı aranır.
(2) İnsan hakları uzman yardımcılarının mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yarışma
sınavı, tez hazırlama ve yeterlik sınavları ile uzmanlığa atanmaları ile diğer hususlar hakkında
657 sayılı Kanunun ek 41 inci maddesi hükümleri uygulanır.
(3) Hukuk Biriminde görevlendirilecek insan hakları uzman yardımcıları ile insan hakları
uzmanlarının avukatlık stajını tamamlamış olmaları zorunludur.
Kamu kurum ve kuruluşlarındaki personelin görevlendirilmesi
MADDE 17 – (1) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde, sosyal güvenlik
kurumlarında, mahallî idarelerde, mahallî idarelerin bağlı kuruluşlarında, mahallî idare
birliklerinde, döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kamu tüzel kişiliğini
haiz kuruluşlarda, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlarda, iktisadi devlet
teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerde çalışanlar
kurumlarının, hâkimler ve savcılar ise kendilerinin muvafakati ile aylık, ödenek, her türlü zam ve
tazminatlar ile diğer mali ve sosyal hak ve yardımları kurumlarınca ödenmek kaydıyla geçici
olarak Kurumda görevlendirilebilir. Kurumun bu konudaki talepleri, ilgili kurum ve kuruluşlarca
öncelikle sonuçlandırılır.
Yasaklar ve yükümlülükler
MADDE 18 – (1) Başkan ve üyeler 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde
Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa tabidir. Başkan ve üyeler göreve
başladıkları ve görevlerinin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içinde mal beyanında bulunurlar.
(2) Başkan ve üyeler ile Kurum personeli görevlerini yerine getirmeleri sırasında
edindikleri kamuya, ilgililere ve üçüncü kişilere ait gizlilik taşıyan bilgileri, kişisel verileri,
Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri, ticari sırları ve bunlara ait belgeleri bu konuda kanunen
yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz, kendilerinin veya üçüncü kişilerin yararına
kullanamaz. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.
Yöneticilerin sorumlulukları ve düzenleme yetkisi
MADDE 19 – (1) Kurumun her kademedeki yöneticileri, görevlerini mevzuata, stratejik
plan ve programlara, performans ölçütlerine ve hizmet kalite standartlarına uygun olarak
yürütmekten üst kademelere karşı sorumludur.
(2) Kurum, görev, yetki ve sorumluluk alanına giren ve önceden kanunla düzenlenmiş
konularda idari düzenlemeler yapabilir.
Kadrolar ve hizmet satın alma
MADDE 20 – (1) Kurum kadrolarının tespiti, ihdası, kullanımı ve iptali ile kadrolara
ilişkin diğer hususlar 13/12/1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname hükümlerine göre düzenlenir.
(2) Kurum, geçici veya belli bir ihtisas gerektiren nitelikteki işler için hizmet satın
alabilir.
11680
Kurumun gelirleri
MADDE 21 – (1) Kurumun gelirleri şunlardır:
a) Genel bütçeden tahsis edilecek ödenekler.
b) Kuruma yapılacak her türlü bağış, yardım ve vasiyetler.
c) Kurum gelirlerinin değerlendirilmesinden elde edilen gelirler.
ç) Diğer gelirler.
Değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan hükümler, kadro iptal ve ihdası
MADDE 22 – (1) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununu ile ilgili olup yerine
işlenmiştir.
(2) 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ilgili olup yerine
işlenmiştir.
(3) 5018 sayılı Kanunla ilgili olup yerine işlenmiştir.
(4) 10/10/1984 tarihli ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunla ilgili olup yerine
işlenmiştir.
(5) Ekli (1) sayılı listede yer alan kadro iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin eki cetvellerden çıkarılmış, ekli (2) sayılı listede yer alan kadrolar ihdas edilerek,
190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvele İnsan Hakları Kurumu bölümü
olarak eklenmiştir.(1)
_____________
(1) Bu maddede yer alan kadrolarla ilgili olarak 30/6/2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi
Gazeteye bakınız
.
11681
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Kurum Başkanlığı ve İkinci Başkanlığına ilk defa
seçileceklerin ilk görev süresi altı yıl olarak uygulanır. Ad çekme yoluyla yapılacak kura
sonuçlarına göre, Kurumun ilk üyelerinden dördünün ilk görev süresi altı yıl, üçünün ilk görev
süresi dört yıl, ikisinin ilk görev süresi de iki yıl olarak uygulanır.
(2) a) Kurul üyeliklerine ilk defa Cumhurbaşkanı tarafından seçilecek adaylar
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine, Bakanlar Kurulu tarafından seçilecek adaylar
Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilecek adaylar Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına ve baro başkanları tarafından seçilecek adaylar Türkiye Barolar Birliği Başkanlığına
bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç otuz gün içinde başvurur veya 5 inci
maddenin üçüncü fıkrasında belirtilenler tarafından teklif edilir. Kurul üyeliklerine ilk seçimler en
geç 23/9/2012 tarihine kadar gerçekleştirilir.
b) Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren on gün içinde Türkiye Barolar Birliği
Başkanlığı tarafından belirlenen yer ve zamanda baro başkanları tarafından seçim yapılır. Her bir
baro başkanının oy kullanabileceği bu seçimde, en fazla oy alan aday üye seçilmiş sayılır.
(3) Başbakanlık teşkilatına ait taşınır, araç, gereç, malzeme, demirbaş ve taşıtlardan, bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla İnsan Hakları Başkanlığı tarafından kullanılanlar,
Başbakanlık ile Kurum arasında düzenlenecek protokole göre Kuruma devredilir.
(4) Başbakanlığa ait her türlü hak ve yükümlülüklerden; İnsan Hakları Başkanlığını
ilgilendirenler, hiçbir işleme gerek kalmaksızın Kuruma devredilmiş, taşınmazlar ise Kuruma
tahsis edilmiş sayılır.
(5) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, geçici olarak görevlendirilenler de dâhil
olmak üzere, İnsan Hakları Başkanlığında görev yapan personelden Kurumda geçici olarak
görevlendirilmek isteyenler, talepleri üzerine 17 nci maddeye göre Kurumda geçici olarak
görevlendirilebilir.
(6) Kurumun teşkilatı bu Kanuna göre yeniden düzenleninceye kadar, Kurum tarafından
yürütülecek hizmetlerin İnsan Hakları Başkanlığında görevli personel eliyle yürütülmesine devam
edilir.
(7) Kurum büroları kuruluncaya kadar, il ve ilçe insan hakları kurulları, Kurum bürosu
olarak görev yapar.
(8) Kurumun 2012 mali yılı harcamaları, 21/12/2011 tarihli ve 6260 sayılı 2012 Yılı
Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun ilgili hükmüne göre yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar,
Başbakanlığın 2012 yılı bütçesinde yer alan İnsan Hakları Başkanlığına ait ödeneklerden
karşılanır.
(9) Bu maddede öngörülen bütün geçiş, devir, temlik ve intikal işlemleriyle düzenlenecek
protokoller, her türlü vergi, resim, harç, ücret ve fonlardan müstesnadır.
11682
(10) Bir defaya mahsus olmak üzere, insan hakları ile ilgili yargılama, inceleme,
araştırma, denetleme, uygulama veya danışma konularında en az üç yıl çalışmış olmak kaydıyla,
16 ncı maddenin birinci fıkrasına göre belirlenecek yükseköğretim kurumlarını bitirerek mesleğe
özel yarışma sınavı ile giren ve belirli süreli meslek içi eğitimden sonra özel bir yeterlik sınavı
sonunda atanmış olanlar, hâkimler, savcılar ile bu meslekten sayılanlar ile en az yüksek lisans
düzeyinde eğitim görmüş üniversite öğretim elemanlarından,
a) Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az (C) düzeyinde
puanı olan veya buna denk kabul edilen ve uluslararası geçerliliği bulunan bir belgeye sahip
olanlar,
b) İnsan Hakları Uzman Yardımcılığına atanabilme niteliklerini haiz ve kırkbeş yaşını
doldurmamış olanlar,
bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde açılacak yeterlik sınavında
başarılı olmaları hâlinde, başarı sıralaması dikkate alınarak insan hakları uzmanı olarak atanırlar.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kadrosunda
olmakla birlikte en az beş yıldır İnsan Hakları Başkanlığında geçici olarak görevlendirilen
personelden bu fıkrada belirtilen nitelikleri haiz olanlar ile Başbakanlık İnsan Hakları
Başkanlığında en az altı ay süreyle görev yapmış olan Başbakanlık uzmanları, insan hakları
uzmanı kadrolarına; anılan Başkanlıkta en az altı ay süreyle görev yapmış olan Başbakanlık
uzman yardımcıları ise İnsan Hakları Uzman Yardımcısı kadrolarına, bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde talepleri hâlinde kurumlarının muvafakatiyle atanabilir.
Başbakanlık uzman ve uzman yardımcılarının, Başbakanlık Uzmanlığı ve Uzman
Yardımcılığında geçirdiği süreler, İnsan Hakları Uzmanlığı ve Uzman Yardımcılığında geçirilmiş
sayılır ve bunlardan 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 12 nci maddesi
hükmünden yararlananların bu hakları söz konusu kadrolarda bulundukları sürece devam eder. Bu
fıkra hükümlerine göre İnsan Hakları Uzmanlığına atanacak olanların sayısı, toplam insan hakları
uzmanı ve insan hakları uzman yardımcısı kadro sayısının yüzde yirmisini geçemez. Sınava
ilişkin esaslar Kurum tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
Yürürlük
MADDE 23 – (1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 24 – (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
11682-1
6332 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN
MEVZUATIN YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ
GÖSTERİR LİSTE
Değiştiren
Kanunun
Numarası 6332 sayılı Kanunun değişen maddeleri
Yürürlüğe Giriş Tarihi
6462 6 3/5/2013